چاي كوهي يا توكليجه كه در نوده قليچاي نام دارد

 
 Betonyچای کوهی

چای کوهی عبارت از گلهای قرمز رنگ دارای کاسبرگهای پوشیده از کرکهای نقره ای و بلند و برگهای کشیده و باریک گیاه توکلیجه با نام علمی

Stachys lavandulifolia Vahl.

چاي كوهي يك نوشيدني آرام بخش براي رفع خستگي و ضد افسردگي

چاي كوهي كه به آن توكليجه نيز مي گويند، از تيره ي گياهان معطر و آرامش بخش اعصاب است. گل اين گياه كه به صورت سنبله اي از گل هاي ريز صورتي مايل به سرخ رنگ است، در ميان كاسبرگ هايي با رنگ سبز روشن نقره اي و پشمالو قرار دارد. از اين رو در زبان آذري به آن توكليجه يا پشمالو گفته مي شود.

خواص و نوع مصرف چاي كوهي: چاي كوهي يك تونيك (تقويت كننده ي) قوي براي اعصاب است. اين گياه مفرح، نشاط انگيز و شادي آور بوده و داراي خاصيت ضد درد به ويژه دردهاي مفصلي، رماتيسمي، سردرد، سرگيجه و دردهاي عصبي است. مصرف اين گياه خستگي ذهني را برطرف مي سازد وبه علت انرژي زايي و نشاط انگيزي مي تواند براي رفع خستگي و بي حوصلگي در افراد افسرده مورد استفاده قرار گيرد. علاوه بر اين ها چاي كوهي اشتها آور و مدر ملايم است. هم چنين در تنظيم اعمال گوارشي و تقويت كبد به ويژه كمك به هضم غذا كاربرد دارد.   اين گياه در درمان بيماري هاي معده و روده با منشاء رواني و بيماري هاي اسهال توأم با تحريكات عصبي، نقش موثر و آرامش بخشي دارد. چای کوهی بعنوان آرامبخش و رفع ناراحتیهای معدی و دستگاه هاضمه مصرف دارد

اين گياه در مناطق مختلف ايران، داراي اسامي مختلفي است. اين گياه خواص متعددي دارد. بسيار خوش عطر و بو و لذيذ است و مي تواند جايگزين خوبي براي چاي عصرانه يا ظهر باشد.

از خواص دارويي اين گياه، مدرد بودن آن است و همين خاصيت براي شستشوي مجراي ادراري (كليه و مثانه) می باشد.

اين گياه براي سيستم دستگاه عصبي خاصيت آرام بخش دارد.

اين گياه در ارتفاعات كم و متوسط رويش دارد و در بيشتر مناطق ايران ديده مي شود و فصل رويش آن اواسط ارديبهشت تا اواخر خرداد است.

همچنين اين گياه از داروهايي است كه باعث سقط جنين در زنان باردار مي شود.

 ميزان مصرف و طرز تهيه ي چاي كوهي

يك قاشق مرباخوري پر از چاي كوهي را در يك ليوان آب جوش ريخته و با قاشق خوب به هم بزنيد. آن گاه روي آن را با يك نعلبكي بپوشانيد و بگذاريد مدت 20 دقيقه بماند تا دم بكشد. سپس آن را صاف كرده و  ميل كنيد.   اين چاي، يك نوشيدني خوش رنگ، خوش مزه و دل چسب است كه در شب هاي سرد پاييزي و زمستان، پس از يك روز كار و تلاش با ايجاد آرامش و رفع خستگي، انرژي از دست رفته را به شما باز مي گرداند

روستاي نوده چناران نيز همچون اكثريت غريب به اتفاق روستاهاي ايران رويشگاه انواع فراواني از گياهان داروئي ميباشد كه از قديم الايام مورد توجه ومصرف گسترده اهالي قرار گرفته است ودر گذشته نيز درمان بيماري ها عمدتا بوسيله همين گياهان داروئي صورت ميگرفته است .

ان شاا.. در اين جا ودر فرصتهاي مناسب به معرفي يكايك اين سفيران سلامتي كه به فراواني ورايگان در خاك نوده ميرويند بپردازم.

1- كاكوتي يا به قول اهالي آنخ يا آنوخ

اين گياه مفيد وقديمي كه در هر خانه اي ازاهالي نوده يافت ميشود ودم كرده آن جزونوشيدني هاي گرم هميشگي اهالي نوده چناران بوده وهست در تمام كوهها وتپه هاي روستا يافت ميشود وهرساله اهالي مقدار زيادي از آن را برداشت كرده ومتاسفانه مقدار زيادي نيز چراي دامها ميشود.

وامابخشي از خواص اين گياه مفيد :

کاکوتی (Thymus Vulgaris) گیاهی از تیره نعنائیان است که کاربرد های غذایی و دارویی دارد و عطر آن نزدیک به آویشن و Oregano است. این گیاه چند ساله است وبوته‌های آن پرپشت و ارتفاع آن بین ۲۰ تا ۵۰ سانتی متر می‌باشد

نام گذاری

این گیاه گاهی آویشن نیز خوانده می شود و با آن هم خانواده است. در آذربایجان به آن کهلیک اُتی(Kəhlik oti) و یا ککلیک اوتی (Kəklik oti)(به معنای علف کبک) می‌گویند.

کاربرد خوراکی

این گیاه در نواحی کوهستانی ایران به عنوان ادویه در غذاها کاربرد وسیعی دارد و عطر آن بسیار نزدیک به آویشن و Oregano و کمی هم شبیه به پونه است. در تهیه غذاهای ایتالیایی جایگزین بهتری نسبت به آویشن برای Oregano است. از برگ‌های خشک‌شده و خردشده کاکوتی به عنوان طعم‌دهنده در دوغ استفاده می‌شود و برخی از دوغ های بسته بندی شده در ایران این ادویه را دارند. چوپان‌ها و کوه نوردان تازه کاکوتی را جمع آوری می‌کنند و چای آن را نوشیدنی گوارایی می‌دانند.

خواص درمانی

كاكوتي گياهي است علفي، يكساله، داراي ساقه كوتاه و از خانواده نعنا كه به صورت وحشي در بيشتر مناطق كوهپايه‌اي بويژه خراسان مي‌رويد.

اين گياه داراي خواص درماني زيادي است، از جمله اين‌كه ضدميكروب و ضدعفوني‌كننده است و به صورت بخور براي رفع اختلالات مجاري تنفسي و رفع علائم سرماخوردگي و سردرد مصرف مي‌شود.

همچنين كاكوتي به عنوان ضداسپاسم در كاهش ناراحتي‌هاي گوارشي مفيد است. بعلاوه اثرات ضدقارچي براي آن نيز گزارش شده است.

در گذشته از كاكوتي به عنوان داروي ضدنفخ، ضداسهال، خلط‌آور و ضدسرفه و التهاب دستگاه تنفسي استفاده مي‌شده است.

اين گياه معطر همچنين خلط‌آور و مقوي معده است و به عنوان طعم‌دهنده غذا و لبنيات نيز از آن استفاده مي‌شود.

پزشكان متخصص تغذيه معتقدند كاكوتي به علت صفرابر بودن براي مبتلايان به ورم مزمن كيسه صفرا و عوارض كبدي توصيه مي‌شود.

برگ‌هاي اين گياه به عنوان نرم‌كننده سينه مورد استفاده قرار مي‌گيرد و به صورت دمكرده براي تسكين درد و رفع ناراحتي‌هاي مختلف مصرف مي‌شود.

كاكوتي در رفع سرماخوردگي‌هاي ششي مفيد بوده و با مصرف آن سرفه آرام مي‌گردد و چون اثر محرك‌كننده دارد، هضم را نيز آسان مي‌كند. جوشانده كاكوتي در رفع رماتيسم و نرمي استخوان مفيد است و غرغره جوشانده آن ورم لوزتين را برطرف مي‌كند.

كاكوتي همچنين دربند آمدن خونريزي از بيني بسيار مفيد و موثر است وگرم و خشک . کاکوتی که در گویش محلی خراسان به آن آنخ یا آنوخ گفته می‌شود دارای نام علمی ziziphora tenuir از خانواده Labiatae می‌باشد. Thymus که نام علمی آویشن می‌باشد نیز از خانواده Labiatae می‌باشد. هر چند اثرات این دو گیاه بسیار شبیه همدیگر می‌باشند. آویشن بیشتر در بیماریهای تنفسی استفاده می‌گردد ولی کاکوتی اغلب در درمان اختلالات گوارشی نظیر اسهال و دل پیچه کار برد دارد .